Produkty objęte dyrektywą maszynową

Używanie terminu „maszyna” w szerokim znaczeniu

Pierwszą kategorią produktów, o których mowa w art. 1 ust.1 lit. a) oraz określonych w art. 2 lit. a), są maszyny. W art.1 ust. 1 lit. a) oraz art. 2 lit. a) terminu „maszyna” używa się w wąskim znaczeniu. Definicje kategorii produktów określonych w art. 2 są jednak poprzedzone zdaniem objaśniającym, że termin „maszyna” należy także rozumieć w szerokim znaczeniu obejmującym sześć kategorii produktów określonych w art. 1 ust. 1 lit. a)-f).

Obowiązki określone w artykułach dyrektywy odnoszące się do maszyn należy zatem rozumieć, jako mające zastosowanie zarówno do maszyn w wąskim znaczeniu, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit. a), jak i do produktów, o których mowa w art. 1 ust. 1 b)-f): wyposażenia wymiennego, elementów bezpieczeństwa, osprzętu do podnoszenia, łańcuchów, lin i pasów oraz odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu.

Dotyczy to na przykład obowiązków określonych w art. 4 ust. 1 dotyczącym nadzoru rynku, art. 5 ust. 1 dotyczącym wprowadzenia do obrotu i oddania do użytku, art. 6 ust. 1 o swobodzie przepływu, art. 7 ust. 1 i ust. 2 dotyczącym domniemania zgodności i norm zharmonizowanych, art. 9 dotyczącym środków szczegółowych przewidzianych w odniesieniu do maszyn potencjalnie niebezpiecznych, art. 11 o klauzuli ochronnej, art. 12 określającym procedury oceny zgodności maszyn, art. 15 dotyczącym instalowania i użytkowania maszyn, art. 16 o oznakowaniu CE, art. 17 dotyczącym niezgodności oznakowania oraz art. 20 określającym środki odwoławcze.
Obowiązki określone w wymienionych powyżej artykułach nie mają zastosowania do maszyn nieukończonych, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit. g).

Jeżeli obowiązki mają zastosowanie do maszyn nieukończonych, jest to wyraźnie stwierdzone, jak na przykład w art. 4 ust. 2 dotyczącym nadzoru rynku, art. 5 ust. 2 dotyczącym wprowadzania do obrotu, art. 6 ust. 2 o swobodzie przepływu oraz w art. 13 dotyczącym procedury dla maszyn nieukończonych.

Również w przypadku, w którym obowiązki mają zastosowanie zarówno do maszyn w szerokim znaczeniu, jak i do maszyn nieukończonych, jest to wyraźnie stwierdzone, jak na przykład w art. 4 ust. 3 o nadzorze rynku oraz art. 6 ust. 3 o swobodzie przepływu.

W zasadniczych wymaganiach w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w załączniku I dyrektywy w sprawie maszyn termin „maszyna” należy na ogół rozumieć w szerokim sensie jako odniesienie się do dowolnej kategorii produktów, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit. a)-f). Jeżeli niektóre zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa mają zastosowanie tylko do jednej lub kilku z tych kategorii, jest to wyraźnie stwierdzone lub możliwe do wywnioskowania z kontekstu. Na przykład w części 4 załącznika I niektóre wymagania mają wyraźnie zastosowanie do osprzętu do podnoszenia.

Podstawowa definicja

Tiret pierwsze definicji „maszyny” obejmuje następujące elementy:

. . . zespół . . składający się ze sprzężonych części lub elementów . . .

Produktów posiadających części lub elementy, które nie są ze sobą sprzężone, nie uznaje się za maszyny.

Nie wyklucza to możliwości dostarczania maszyn, których pewne części zostały zdemontowane do celów magazynowania lub transportu. W takich przypadkach maszyna musi zostać zaprojektowana i zbudowana w taki sposób, aby zapobiec błędom montażowym podczas montażu poszczególnych części. Jest to szczególnie ważne, jeżeli maszyna jest przeznaczona dla nieprzeszkolonych, nieprofesjonalnych użytkowników. Producent musi także dołączyć odpowiednią instrukcję montażu, biorąc pod uwagę, w stosownych przypadkach, ogólny poziom wykształcenia i wiedzę, jakich można w sposób uzasadniony oczekiwać od nieprofesjonalnych użytkowników.

. . . z których przynajmniej jedna wykonuje ruch . . .

Produkty nieposiadające części ruchomych nie są uznawane za maszyny.

. . . wyposażony lub przeznaczony do wyposażenia w mechanizm napędowy . . .

Ruchome części maszyn są poruszane za pomocą układu napędowego zasilanego energią z jednego lub kilku źródeł, np. energią cieplną, elektryczną, pneumatyczną, hydrauliczną lub mechaniczną. Maszyna może być wyposażona w silnik zasilany własnym źródłem energii, takim jak źródło termiczne lub akumulator. Może ona być podłączona do jednego lub większej liczby zewnętrznych źródeł energii, takich jak zasilanie elektryczne lub sprężonym powietrzem. Maszyna może wykorzystywać energię mechaniczną dostarczaną przez inne urządzenia, jak na przykład w przypadku maszyny rolniczej holowanej napędzanej wałem odbioru mocy ciągnika lub stanowisk badawczych pojazdów silnikowych napędzanych przez badane pojazdy. Maszyna może być również zasilana naturalnym źródłem energii, np. energią wiatru lub wody.

Zwykle producent maszyn ukończonych dostarcza je wyposażone w układ napędowy. Jednak urządzenia przeznaczone do wyposażenia w układ napędowy, ale dostarczane bez tego układu, można również uznać za maszyny. W przepisie uwzględnia się na przykład fakt, że niektórzy użytkownicy wolą, aby wykorzystywane przez nich maszyny były wyposażone w jednolite silniki ze względu na łatwiejszą konserwację.

W przypadku maszyn dostarczanych bez mechanizmu napędowego:

• ocena ryzyka przeprowadzona przez producenta musi uwzględniać wszystkie rodzaje ryzyka związane z maszyną, w tym te związane z układem napędowym, w który maszyna ma zostać wyposażona
• producent maszyn musi podać w swoich instrukcjach wszystkie niezbędne specyfikacje układu napędowego, który ma zostać zamontowany, takie jak typ, moc, sposoby podłączenia, a także dostarczyć szczegółowe instrukcje montażu układu napędowego;
• ocena zgodności maszyny musi obejmować specyfikacje układu napędowego, w który ma zostać wyposażona, oraz instrukcje montażu;
• oznakowanie CE umieszczane na maszynie oraz towarzysząca jej deklaracja zgodności WE muszą obejmować specyfikacje i instrukcje dotyczące układu napędowego, w który maszyna ma zostać wyposażona;

Jeżeli powyższe warunki nie zostaną spełnione, maszyna bez określonego w pełni układu napędowego musi zostać uznana za nieukończoną. W takim przypadku połączenie takiej maszyny nieukończonej i układu napędowego należy uznać za maszynę finalną oraz poddać ją szczegółowej ocenie zgodności.

. . . inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych . . .

Ruchome części maszyn objętych dyrektywą w sprawie maszyn muszą być napędzane źródłem energii innym niż wykorzystujące bezpośrednio siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych. Maszyny napędzane bezpośrednio siłą mięśni ludzkich lub zwierzęcych, takie jak na przykład ręczne kosiarki do trawy, ręczne wiertarki lub pchane ręcznie wózki, które przestają działać w momencie zaprzestania przykładania siły ręcznej, nie podlegają dyrektywie w sprawie maszyn. Jedynym odstępstwem od tej ogólnej zasady są maszyny podnoszące.

Z drugiej strony, dyrektywa w sprawie maszyn ma zastosowanie do maszyn napędzanych siłą rąk, która nie jest przykładana bezpośrednio, ale magazynowana, jak na przykład w przypadku sprężyn lub akumulatorów hydraulicznych lub pneumatycznych, dzięki czemu maszyna może funkcjonować po zaprzestaniu oddziaływania na nią siły rąk.

. . . połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie . . .

Maszyna musi nadawać się do użytkowania w określonym celu. Typowe zastosowania maszyn obejmują na przykład przetwarzanie, obróbkę, pakowanie materiałów lub przemieszczanie materiałów, przedmiotów lub osób. Dyrektywy w sprawie maszyn nie stosuje się do poszczególnych części maszyny, takich jak na przykład uszczelki, łożyska kulkowe, krążki linowe, sprzęgła elastyczne, zawory elektromagnetyczne, siłowniki hydrauliczne, skrzynie biegów mocowane kołnierzowo itp., które nie mają określonego zastosowania oraz są przeznaczone do wbudowania w maszynę. Maszyna ukończona wyposażona w takie elementy musi spełniać zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. W związku z tym producent maszyn musi dobrać elementy z odpowiednimi specyfikacjami i charakterystyką.

Maszyny dostarczane bez elementów umożliwiających ich podłączenie

W tiret drugim definicji „maszyny” uznaje się, że charakterystyki elementów niezbędnych do podłączenia maszyny w miejscu pracy do źródeł energii i napędu mogą zależeć od miejsca, w którym maszyna ma być użytkowana lub zainstalowana.

W związku z tym maszyny można dostarczać bez tego rodzaju elementów. W takim przypadku producent maszyn musi określić w instrukcjach wszelkie niezbędne specyfikacje dotyczące bezpiecznych sposobów podłączenia.

Maszyny przeznaczone do zainstalowania na specjalnej konstrukcji

Tiret trzecie definicji „maszyny” dotyczy maszyn przeznaczonych do zainstalowania na środkach transportu, w budynku lub na konstrukcji.

Zasadniczo środki transportu są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, ale maszyny montowane na środkach transportu są tym zakresem objęte. Przykładowe maszyny montowane na środkach transportu obejmują żurawie przeładunkowe, podesty ruchome załadowcze, skrzynie ładunkowe wywrotek hydrauliczne dźwigi samochodowe, platformy załadunkowe, przyczepy wywrotki, sprężarki montowane na pojazdach lub przyczepach, ugniatarki montowane na pojazdach, betoniarki montowane na pojazdach, ładowarki kontenerów na odpady, wyciągarki mechaniczne, wywrotki samochodowe oraz montowane na pojazdach lub przyczepach przejezdne podesty ruchome.

Jeżeli maszyny te montuje się na pojazdach drogowych lub przyczepach, które są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, wymagania określone w tej dyrektywie nie mają zastosowania do samego pojazdu lub przyczepy, mają natomiast zastosowanie do montowanych na nich maszyn oraz do wszystkich aspektów dotyczących oddziaływań zachodzących między maszyną i podwoziem, na którym jest zamontowana, mogących mieć wpływ na bezpieczną jazdę i działanie maszyny. Z tego powodu maszyny montowane na środkach transportu odróżnia się od samojezdnych maszyn z napędem silnikowym, takich jak na przykład samojezdne maszyny budowlane lub samojezdne maszyny rolnicze, które są w całości objęte dyrektywą w sprawie maszyn.

Zgodnie z tiret trzecim definicji „maszyny” producent maszyn przeznaczonych do instalowania na środkach transportu, w budynkach lub na konstrukcjach ponosi odpowiedzialność za zgodność takich maszyn z odpowiednimi zasadniczymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Musi on umieścić na maszynie oznakowanie CE oraz sporządzić i podpisać deklarację zgodności WE.

Producent tego rodzaju maszyn musi uwzględnić w ocenie ryzyka wszystkie ryzyka związane z daną maszyną, w tym związane z instalacją maszyny na podwoziu pojazdu lub przyczepy bądź na konstrukcji nośnej. Producent maszyn określa w instrukcjach niezbędne specyfikacje dotyczące konstrukcji nośnych oraz dostarcza szczegółową instrukcje dotyczące instalacji.

Producenci maszyn przeznaczonych do instalowania na środkach transportu muszą zatem określić pojazdy lub przyczepy, na których maszyny te mogą zostać w bezpieczny sposób zainstalowane, podając ich charakterystyki techniczne lub, jeżeli jest to konieczne, konkretne modele pojazdu.

Jeżeli dostarczany produkt przeznaczony do zainstalowania na środkach transportu nie jest gotowy do zainstalowania, na przykład jeżeli brakuje istotnych elementów, takich jak rama nośna lub podpory stabilizujące, należy go raczej uznać za maszynę nieukończoną. W takim przypadku za producenta maszyny finalnej należy uznać osobę, która montuje maszynę nieukończoną i pozostałe elementy na środku transportu.

Producenci maszyn przeznaczonych do instalowania w budynkach lub na konstrukcjach, na przykład suwnic bramowych, niektórych dźwigów lub schodów ruchomych, muszą określić właściwości konstrukcji – w szczególności nośność – niezbędne dla zapewnienia podparcia maszyny. Producent maszyn nie ponosi jednak odpowiedzialności za wykonanie samego budynku lub konstrukcji.

Osoba, która instaluje taką maszynę na środkach transportu, w budynku lub na konstrukcji jest odpowiedzialna za przestrzeganie instrukcje dotyczące instalacji dostarczonej przez producenta.

Ocena zgodności maszyny przeznaczonej do zainstalowania na środkach transportu, w budynku lub na konstrukcji obejmuje samą maszynę, specyfikacje konstrukcji nośnej oraz instrukcje dotyczące instalacji. Maszyna zainstalowana na konstrukcji musi zostać poddana niezbędnym badaniom i kontrolom w celu sprawdzenia zgodności z zasadniczymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Oznakowanie CE umieszczane na maszynie oraz deklaracja zgodności WE, która musi być do niej dołączona, potwierdzają zgodność samej maszyny oraz specyfikacji i instrukcji dotyczących instalacji.

W przypadku maszyn przeznaczonych do podnoszenia producent jest odpowiedzialny za sprawdzenie maszyn, które są gotowe do wprowadzenia do użytku, pod kątem przydatności do pracy zgodnie z przeznaczeniem.

Niektóre kategorie maszyn, do których należą na przykład automatyczne bramy, drzwi, okna, żaluzje i rolety, przeznaczone do instalowania w budynkach, są objęte również zakresem dyrektywy 89/106/WE w sprawie wyrobów budowlanych.

Zespoły maszyn

Tiret czwarte dotyczy zespołów maszyn składających się z co najmniej dwóch maszyn lub maszyn nieukończonych zestawionych ze sobą w celu określonego zastosowania. Zespoły maszyn mogą być złożone z dwóch jednostek, takich jak na przykład maszyna do pakowania i maszyna do znakowania, lub z szeregu zestawionych ze sobą jednostek, tworzących na przykład linię produkcyjną.

Zgodnie z definicją zespołów maszyn, zespoły są zestawione i sterowane w taki sposób, że działają jako integralna całość w celu osiągnięcia określonego efektu końcowego. W przypadku grupy jednostkowych maszyn lub maszyn nieukończonych, która ma być uznana za zespół maszyn, muszą zostać spełnione wszystkie poniższe kryteria:

• jednostki składowe zostały ze sobą zestawione w celu spełniania wspólnej funkcji, na przykład produkcji danego produktu;
• jednostki składowe są połączone w funkcjonalny sposób, tak aby działanie każdej z jednostek miało bezpośredni wpływ na działanie pozostałych jednostek lub zespołu jako całości, w związku z czym niezbędne jest przeprowadzenie oceny ryzyka dla całego zespołu;
• jednostki składowe posiadają wspólny układ sterowania.

Grupy maszyn połączonych ze sobą, ale działających niezależnie od siebie, nie uznaje się za zespół maszyn w powyższym znaczeniu.

Definicja zespołów maszyn nie musi dotyczyć całego zakładu przemysłowego składającego się ze znacznej liczby maszyn, zespołów maszyn oraz innych urządzeń pochodzących od różnych producentów. W celu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn takie duże instalacje dzieli się jednak zazwyczaj na sekcje, które można uznać za zespoły maszyn, na przykład urządzenia do rozładunku i odbioru surowców, urządzenia do przetwarzania oraz urządzenia do pakowania i załadunku. W takim przypadku wszelkie rodzaje ryzyka związane z oddziaływaniem na pozostałe sekcje zakładu muszą zostać uwzględnione w instrukcjach. Należy zauważyć, że wprowadzanie do obrotu urządzeń instalowanych w zakładach przemysłowych, które nie wchodzą w zakres stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, może być regulowane przepisami innych dyrektyw UE w sprawie rynku wewnętrznego.

Osoba tworząca zespół maszyn jest uznawana za producenta takiego zespołu i ma obowiązek zagwarantować, że zespół jako całość będzie spełniał wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa określone w dyrektywie w sprawie maszyn. W niektórych przypadkach producent zespołu maszyn jest również producentem jednostek składowych zespołu Częściej jednak jednostki składowe zespołu są wprowadzane do obrotu przez innych producentów – w postaci kompletnych maszyn, które mogłyby również działać niezależnie od siebie zgodnie z tiret pierwszym, drugim lub trzecim art. 2 lit. a), lub w postaci maszyn nieukończonych zgodnie z art. 2 lit. g).

Jeżeli jednostkowe maszyny, o których mowa wprowadza się do obrotu jako maszyny gotowe do użytku, które mogłyby także działać niezależnie od siebie, muszą one posiadać oznakowanie CE oraz dołączoną deklarację zgodności WE. Jeżeli wprowadza się je do obrotu jako maszyny nieukończone, nie powinno się umieszczać na nich oznakowania CE, ale należy dołączyć deklarację włączenia oraz instrukcje montażu.

Zespoły maszyn są objęte zakresem stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, ponieważ ich bezpieczeństwo zależy od bezpiecznego projektu i wykonania jednostek składowych, a także od ich odpowiedniości oraz wzajemnego oddziaływania zachodzącego między takimi jednostkami. Ocena ryzyka przeprowadzana przez producenta zespołu maszyn musi zatem obejmować zarówno odpowiedniość jednostek składowych pod kątem bezpieczeństwa zespołu jako całości, jak i zagrożenia wynikające z wzajemnych oddziaływań między jednostkami składowymi. Ocena ryzyka musi uwzględniać również wszelkie zagrożenia związane z zespołem, które nie są objęte deklaracją zgodności WE (w przypadku maszyn) lub deklaracją włączenia i instrukcje montażu (w przypadku maszyn nieukończonych) dostarczaną przez producentów jednostek składowych.

Producent zespołu maszyn musi:

• przeprowadzić odpowiednią procedurę oceny zgodności dla zespołu maszyn;
• umieścić określone oznakowanie (na przykład w postaci odrębnej tabliczki) na zespole maszyn, zawierające informacje wymagane w sekcji 1.7.3 oraz, w stosownych przypadkach, w sekcjach 3.6.2, 4.3.3 i 6.5 załącznika I, w tym oznakowanie CE;
• sporządzić i podpisać deklarację zgodności WE dotyczącą zespołu maszyn.

Deklaracja zgodności WE w przypadku maszyn ukończonych oraz deklaracja włączenia i instrukcje montażu w przypadku maszyn nieukończonych wbudowanych do zespołu maszyn muszą zostać włączone do dokumentacji technicznej zespołu maszyn.  Dokumentacja techniczna zespołu maszyn musi zawierać także informacje na temat wszelkich zmian wprowadzonych w jednostkach składowych przy ich łączeniu w zespół.

Zespoły obejmujące nowe oraz istniejące maszyny

Dyrektywa w sprawie maszyn ma zastosowanie do maszyn po raz pierwszy wprowadzanych do obrotu oraz oddawanych do użytku w UE. Zasadniczo są to nowe Maszyny. W związku z powyższym zespoły maszyn, o których mowa w tiret czwartym art. 2 lit. a), są zwykle nowymi zespołami nowych maszyn. W przypadku użytkowanych maszyn (wykorzystywanych przy pracy) pracodawca musi zapewnić utrzymanie zgodności i bezpieczeństwa maszyn przez cały okres ich użytkowania, zgodnie z krajowymi przepisami wdrażającym dyrektywę 2009/104/WE.

W niektórych przypadkach co najmniej jedna jednostka składowa istniejącego zespołu maszyn może zostać zastąpiona nową jednostką lub nowe jednostki mogą zostać dołączone do takiego zespołu. Powstaje pytanie, czy zespół maszyn obejmujący nowe oraz istniejące już jednostki jest, jako całość, objęty zakresem stosowania dyrektywy w sprawie maszyn. Nie jest możliwe podanie dokładnych kryteriów umożliwiających udzielenie odpowiedzi na powyższe pytanie w każdym określonym przypadku. W związku z tym, w razie wątpliwości, zaleca się osobie zajmującej się tworzeniem takiego zespołu maszyn, aby zwróciła się w tej sprawie do właściwych organów krajowych. Niemniej jednak można podać następujące wytyczne ogólne:

1. Jeżeli zastąpienie lub dodanie jednostki składowej w istniejącym już zespole maszyn nie wpływa w znaczący sposób na funkcjonowanie lub bezpieczeństwo pozostałej części zespołu, nową jednostkę uznaje się za maszynę objętą zakresem stosowania dyrektywy w sprawie maszyn i w danym przypadku nie wymaga się podejmowania żadnych działań według dyrektywy w odniesieniu do części zespołu, na które zmiana nie wywarła wpływu. Pracodawca pozostaje odpowiedzialny za bezpieczeństwo całego zespołu zgodnie z krajowymi przepisami wdrażającym dyrektywę 2009/104/WE.

• Jeżeli jednostka jest maszyną ukończoną, która mogłaby funkcjonować także niezależnie, posiadającą oznakowanie CE i dołączoną deklarację zgodności WE, wbudowanie nowej jednostki do istniejącego już zespołu należy uznać za instalowanie maszyny, co nie wymaga przeprowadzenia nowej oceny zgodności, umieszczenia nowego oznakowania CE oraz dołączenia nowej deklaracji zgodności WE;
• Jeżeli nowa jednostka składa się z maszyny nieukończonej z dołączoną deklaracją włączenia i instrukcje montażu, osobę zajmującą się włączeniem takiej maszyny do zespołu maszyn uznaje się za producenta nowej jednostki. Musi on w związku z tym dokonać oceny wszelkich rodzajów ryzyka związanych z połączeniami maszyny nieukończonej z innymi urządzeniami i zespołem maszyn, spełnić wszystkie odpowiednie zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, których nie zastosował producent maszyny nieukończonej, zastosować instrukcje montażu, sporządzić deklarację zgodności WE oraz umieścić oznakowanie CE na nowej zmontowanej jednostce.

2. Jeżeli zastąpienie lub dodanie nowych jednostek składowych w istniejącym już zespole maszyn ma znaczący wpływ na funkcjonowanie i bezpieczeństwo zespołu jako całości lub wiąże się z istotnymi zmianami w zespole, można uznać zmianę za równoznaczną ze zbudowaniem nowego zespołu maszyn, do którego musi być stosowana dyrektywa w sprawie maszyn. W takim przypadku cały zespół, w tym wszystkie jego jednostki składowe, muszą być zgodne z przepisami dyrektywy w sprawie maszyn. Może to dotyczyć również przypadku, w którym nowy zespół maszyn składa się z jednostek nowych i „z drugiej ręki”.

Maszyny do podnoszenia ładunków napędzane ręcznie

Tiret piąte definicji maszyny określa wyjątek od ogólnej zasady, według której maszyny z napędem ręcznym są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn. Maszyny z napędem ręcznym przeznaczone do podnoszenia ładunków, tzn. towarów, osób bądź zarówno towarów jak i osób, są objęte zakresem przepisów dyrektywy w sprawie maszyn. Przykładami maszyny tego typu są napędzane ręcznie wciągniki i żurawie, dźwigniki, podnośniki stołowe, wózki jezdniowe unoszące i podnośnikowe, a także podesty ruchome przejezdne. Urządzenia, które nie służą do podnoszenia ładunku, ale tylko do jego utrzymywania na określonej wysokości, nie są objęte przedmiotową definicją.

Wyposażenie wymienne

Wyposażenie wymienne, o którym mowa w art. 1 ust. 1 lit. b), zostało zdefiniowane w art. 2 lit. b). Należy zauważyć, że wyposażenie wymienne jest również określane terminem „maszyna” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa.

W poniższych komentarzach zostały przeanalizowane kolejno różne elementy definicji wyposażenia wymiennego.

. . . po oddaniu do użytku maszyny lub ciągnika . . .

Wyposażenie wymienne to wyposażenie zaprojektowane i zbudowane w celu zamontowania w maszynie po oddaniu do użytku maszyny podstawowej. Wyposażenie, które producent montuje w maszynie przy jej wprowadzaniu do obrotu i w przypadku którego nie przewiduje się jego wymiany przez użytkownika, nie jest uznawane za wyposażenie wymienne, ale za część maszyny.

Jeden element wyposażenia wymiennego lub ich większa liczba mogą być dostarczane przez producenta maszyn wraz z maszyną podstawową lub przez innego producenta. W obu przypadkach każdy element wymiennego wyposażenia uznaje się za odrębny produkt, który musi posiadać dołączoną oddzielną deklarację zgodności WE, oznakowanie CE oraz musi być dostarczany z dotyczącymi go instrukcjami.

. . . jest zamontowane do tej maszyny lub ciągnika przez samego operatora . . .

Ponieważ wyposażenie wymienne jest przeznaczone do zamontowania w maszynie, uznaje się, że po połączeniu maszyna i wyposażenie wymienne funkcjonują jako integralna całość. Urządzenie wykorzystywane łącznie z maszyną, ale niezamontowane w niej, nie jest uznawane za wyposażenie wymienne.

. . . w celu zmiany funkcji maszyny lub ciągnika lub przyporządkowania nowej funkcji, o ile wyposażenie to nie jest narzędziem . . .

Wyposażenia wymiennego nie należy mylić z częściami zamiennymi, które nie zmieniają funkcji maszyny lub nie nadają jej nowej funkcji, ale ich przeznaczeniem jest po prostu zastąpienie zużytych lub uszkodzonych części.

Wyposażenie wymienne odróżnia się również od narzędzi, takich jak ostrza, wiertła, zwykłe łyżki do koparek itp., które nie zmieniają funkcji maszyny podstawowej lub nie nadają jej nowej funkcji. Narzędzia jako takie nie wchodzą w zakres stosowania dyrektywy w sprawie maszyn (chociaż producenci maszyn muszą określić zasadnicze właściwości narzędzi, w które maszyna może być wyposażona).

Przykładowe wyposażenie wymienne obejmuje urządzenia montowane do ciągników rolniczych lub leśnych w celu uzyskania funkcji takich, jak oranie, zbieranie plonów, podnoszenie lub ładowanie, a także urządzenia montowane do maszyn do robót ziemnych w celu uzyskania funkcji umożliwiających np. wiercenie lub rozbiórkę. Podesty robocze przeznaczone do montowania na maszynach podnoszących w celu zmiany ich funkcji, aby możliwe było podnoszenie osób, stanowią wyposażenie wymienne. Inne przykłady wyposażenia tego typu to konstrukcje przeznaczone do montowania w przenośnych maszynach ręcznych w celu ich przekształcenia w maszyny stacjonarne oraz wymienne dostawne mechanizmy posuwowe do obrabiarek do drewna.

Wyposażenie wymienne może wprowadzać do obrotu producent maszyn podstawowych lub inny producent. W obu przypadkach producent wyposażenia wymiennego musi w dostarczonych instrukcjach określić maszyny, w których może być ono bezpiecznie montowane i użytkowane, podając właściwości techniczne takich maszyn lub w stosownych przypadkach ich konkretne modele. Musi on także dołączyć niezbędne instrukcje bezpiecznego montażu i użytkowania wyposażenia wymiennego.

Producent wyposażenia wymiennego musi zagwarantować, że maszyna podstawowa wraz z zamontowanym w niej zgodnie z przeznaczeniem wyposażeniem wymiennym będzie spełniać wszystkie zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa określone w załączniku I i musi przeprowadzić odpowiednią procedurę oceny zgodności.

Należy zauważyć, że w wyniku zamontowania wyposażenia wymiennego w maszynie podstawowej może powstać maszyna należąca do jednej z kategorii wymienionych w załączniku IV. Na przykład może to dotyczyć przypadku, w którym obrabiarka do drewna została wyposażona w statyw w celu jej przekształcenia w maszynę stacjonarną, taką jak pilarka tarczowa stołowa lub frezarka z pionowym wrzecionem, bądź przypadku, w którym maszynę podnoszącą wyposażono w podest roboczy w celu zmiany jej funkcji, tak aby możliwe było podnoszenie osób. W takich przypadkach producent wyposażenia wymiennego musi przeprowadzić ocenę ryzyka dla maszyny podstawowej z zamontowanym w niej wyposażeniem wymiennym oraz zastosować jedną z procedur oceny zgodności przewidzianych dla maszyn wymienionych w załączniku IV. Ocena zgodności musi gwarantować, że zespół złożony z wyposażenia wymiennego zamontowanego zgodnie z przeznaczeniem w maszynie podstawowej lub maszynach podstawowych określonego typu jest zgodny ze wszystkimi zasadniczymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa określonymi w załączniku I.

W deklaracji zgodności WE dotyczącej wyposażenia wymiennego podaje się wymagane informacje dotyczące oceny zgodności maszyny podstawowej z zamontowanym w niej wyposażeniem wymiennym. Instrukcje dla takiego wyposażenia muszą również określać typ lub typy maszyn podstawowych, w których zgodnie z przeznaczeniem ma być montowane wyposażenie, oraz zawierać niezbędne instrukcje montażu.

Elementy bezpieczeństwa

Elementy bezpieczeństwa, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit c), zostały zdefiniowane w art. 2 lit. c). Należy zauważyć, że elementy bezpieczeństwa określa się również terminem „maszyny” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa.

Wiele elementów maszyn ma istotne znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa osób. Elementów o charakterze wyłącznie roboczym nie uznaje się jednak za elementy bezpieczeństwa. Elementy bezpieczeństwa to elementy, które zgodnie z przeznaczeniem określonym przez ich producenta, mają być montowane w maszynie wyłącznie w celu pełnienia funkcji ochronnej. Elementy wprowadzane do obrotu oddzielnie, które zgodnie z przeznaczeniem określonym przez ich producenta, mają pełnić funkcje ochronne i robocze lub być użytkowane do celów zapewnienia bezpieczeństwa lub do celów roboczych, uznaje się za elementy bezpieczeństwa.

Wyłączenie aparatury rozdzielczej i aparatury sterowniczej niskiego napięcia wymienionej w tiret piątym art. 1 ust. 2 lit. k) nie ma zastosowania do elektrycznych elementów bezpieczeństwa.

Ostatnie zdanie definicji dotyczy wykazu elementów bezpieczeństwa podanego w załączniku V. Załącznik V zawiera wykaz kategorii elementów bezpieczeństwa, w które zazwyczaj wyposaża się maszyny. Analiza tego wykazu pomaga zrozumieć definicję „elementu bezpieczeństwa”. Wykaz ten jest jednak orientacyjny i niezamknięty. Innymi słowy każdy element, zgodny z definicją określoną w art. 2 lit. c), należy uznać za element bezpieczeństwa wchodzący w zakres stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, nawet jeżeli nie znajduje się w wykazie podanym w załączniku V.

Jeżeli w przyszłości zidentyfikowane zostaną elementy bezpieczeństwa, które nie są uwzględnione w wykazie w załączniku V, na przykład innowacyjne elementy bezpieczeństwa, Komisja może przyjąć decyzję w sprawie aktualizacji wykazu po skonsultowaniu się z Komitetem ds. Maszyn zgodnie z procedurą regulacyjną połączoną z wnikliwym badaniem.

Tiret drugie definicji określonej w art. 2 lit. c) przewiduje, że tylko elementy bezpieczeństwa, które są wprowadzane do obrotu niezależnie, podlegają przepisom dyrektywy w sprawie maszyn. Elementy bezpieczeństwa, które wyprodukował producent maszyn w celu wbudowania tych elementów we własne produkty, nie są objęte zakresem stosowania przedmiotowej dyrektywy, mimo że muszą umożliwić spełnienie przez maszynę zasadniczych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Należy zauważyć, że jeżeli taki producent dostarcza elementy bezpieczeństwa jako części zamienne oryginalnych elementów bezpieczeństwa maszyny, którą wprowadził do obrotu, nie podlegają one przepisom dyrektywy w sprawie maszyn.

W odniesieniu do procedury oceny zgodności mającej zastosowanie do elementów bezpieczeństwa należy zauważyć, że niektóre z tych elementów zostały wymienione w załączniku IV.

Osprzęt do podnoszenia

Osprzęt do podnoszenia, o którym mowa w art. 1 ust. 1 lit. d), został zdefiniowany w art. 2 lit. d). Należy zauważyć, że osprzęt do podnoszenia jest również określany terminem „maszyna” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa.

Maszyna podnosząca posiada zwykle element podtrzymujący ładunek, na przykład hak. Tego typu elementy, w które są wyposażone maszyny podnoszące, nie są uznawane za osprzęt do podnoszenia. Ze względu na zróżnicowany kształt, wielkość i charakter podnoszonych ładunków odpowiednie wyposażenie umieszcza się często między elementem podtrzymującym maszyny podnoszącej i ładunkiem bądź na samym ładunku, aby podtrzymać go podczas podnoszenia. Takie wyposażenie określa się jako osprzęt do podnoszenia. Za osprzęt do podnoszenia uznaje się również produkty wprowadzane niezależnie do obrotu, przeznaczone do przymocowania do ładunków w tym celu.

Wyposażenie umieszczone między elementem podtrzymującym maszyny podnoszącej i ładunkiem uznaje się za osprzęt do podnoszenia, nawet jeżeli dostarcza się je łącznie z maszyną podnoszącą lub ładunkiem.

Ostatnia część definicji „osprzętu do podnoszenia” stanowi:

. . . zawiesia i ich elementy również są uznawane za osprzęt do podnoszenia

Oznacza to, że za osprzęt do podnoszenia uznaje się wyposażenie przeznaczone do użytkowania jako oddzielne zawiesie lub w różnych zestawach tworzonych przez użytkownika, na przykład w zawiesiu wielocięgnowym. Natomiast elementy, które są przeznaczone do dołączenia do zawiesi i które nie są przeznaczone do użytkowania jako odrębne elementy, nie są uznawane za osprzęt do podnoszenia.

Komitet ds. Maszyn opracował wykaz różnych kategorii urządzeń stosowanych do podnoszenia, wskazujący, które kategorie uznaje się za osprzęt do podnoszenia. Wykaz ten nie jest wyczerpujący, ale ma ułatwić jednolitą interpretację i stosowanie dyrektywy w sprawie maszyn w odniesieniu do osprzętu do podnoszenia.

Osprzęt do podnoszenia podlega pewnym, szczegółowym, zasadniczym wymaganiom w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podanym w części 4 załącznika I.

Łańcuchy, liny i pasy

Łańcuchy, liny i pasy, o którym mowa w art. 1 ust. 1 lit. e), zostały zdefiniowane w art. 2 lit. e).

Produkty określone terminem „łańcuchy, liny i pasy” oznaczają łańcuchy, liny i pasy zaprojektowane i wykonane do celów podnoszenia jako część maszyny podnoszącej lub osprzętu do podnoszenia. Łańcuchy, liny lub pasy zaprojektowane do celów innych niż podnoszenie nie podlegają przepisom dyrektywy w sprawie maszyn. Łańcuchy, liny lub pasy, które producent zaprojektował, wykonał i przeznaczył do dwojakiego lub wielorakiego zastosowania, w tym do celów podnoszenia, podlegają przedmiotowej dyrektywie.

Ponieważ łańcuchy, liny i pasy do podnoszenia należą do produktów określanych terminem „maszyna” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa producenci łańcuchów, lin i pasów przeznaczonych do podnoszenia muszą spełniać wszystkie wymagania określone w art. 5 ust. 1.

Należy zauważyć, że produkty określone terminem „łańcuchy, liny i pasy” to produkty wprowadzane do obrotu przez producenta łańcuchów, lin i pasów w postaci szpul, bębnów, rolek, zwojów lub wiązek łańcuchów, lin lub pasów. Producent łańcuchów, lin i pasów może dostarczać swoje produkty dystrybutorom, producentom maszyn podnoszących, producentom osprzętu do podnoszenia lub użytkownikom.

Obowiązki określone w art. 5 ust. 1 mają zastosowanie, jeżeli łańcuchy, liny i pasy są wprowadzane do obrotu po raz pierwszy. Dystrybutor lub użytkownik nie staje się producentem w rozumieniu przedmiotowej dyrektywy w wyniku podzielenia takich produktów na odcinki o danej długości w celu zastosowania do maszyny podnoszącej lub osprzętu do podnoszenia. W związku z tym, obowiązki określone w art. 5 ust. 1 nie mają zastosowania do odcinków łańcuchów, lin i pasów odciętych od produktów wprowadzonych już do obrotu przez producenta łańcuchów, lin lub pasów. Odcinki te uznaje się za elementy maszyny podnoszącej lub osprzętu do podnoszenia, do których zostały zamocowane.

Dystrybutorzy łańcuchów, lin i pasów muszą jednak zadbać o to, aby wraz z odcinkami łańcucha, liny lub pasów producentom maszyn podnoszących, producentom osprzętu do podnoszenia lub użytkownikom dostarczona została odpowiednia deklaracja zgodności WE, numer referencyjny certyfikatu określającego właściwości łańcucha, liny lub pasów oraz instrukcje producenta.

Odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu

Odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu, o których mowa a art. 1 ust. 1 lit. f), zostały zdefiniowane w art. 2 lit. f). Należy zauważyć, że odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu są również określane terminem „maszyny” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa.

Odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu podlegają szczególnym zasadniczym wymaganiom w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podanym w części 3 załącznika I.

Należy zauważyć, że osłony odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu zostały włączone w pkt 1 do orientacyjnego wykazu elementów bezpieczeństwa podanego w załączniku V. Osłony te, jeżeli są wprowadzane do obrotu niezależnie, są objęte zakresem stosowania dyrektywy w sprawie maszyn jako elementy bezpieczeństwa. Zgodnie z drugim zdaniem powyższej definicji, jeżeli jednak odłączalne urządzenie do mechanicznego przenoszenia napędu jest wprowadzane do obrotu łącznie z osłoną, podlega ono przepisom dyrektywy w sprawie maszyn jako pojedynczy produkt.

W odniesieniu do procedury oceny zgodności należy również zauważyć, że odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu, łącznie z osłonami, zostały wymienione w pkt 14 załącznika IV, a osłony do takich urządzeń w pkt 15 załącznika IV.

Maszyny nieukończone

Maszyna nieukończona, o której mowa w art. 1 ust. 1 lit. g), została zdefiniowana w art. 2 lit. g). Należy zauważyć, że maszyny nieukończone należą do produktów określanych terminem „maszyny” stosowanym w szerokim znaczeniu tego słowa.

Maszyna nieukończona podlegająca przepisom dyrektywy w sprawie maszyn to produkt przeznaczony do wykonania maszyny, która jest objęta zakresem stosowania przedmiotowej dyrektywy po wbudowaniu takiego produktu.

Sformułowanie „zespół, który jest prawie maszyną” oznacza, że maszyna nieukończona to produkt, który jest podobny do maszyny w wąskim znaczeniu tego słowa, o którym mowa w art. 1 ust. 1 lit. a) – tj. zespołu składającego się ze sprzężonych części lub elementów, z których co najmniej jedna część lub jeden element wykonuje ruch, ale który nie posiada niektórych elementów niezbędnych do pełnienia określonej funkcji. Maszyna nieukończona musi zatem zostać dodatkowo rozbudowana, aby stać się kompletną maszyną, która może być wykorzystywana do określonego zastosowania.

Rozbudowa nie polega na zainstalowaniu układu napędowego w maszynie dostarczonej bez takiego mechanizmu, jeżeli układ napędowy, który ma zostać zainstalowany, jest objęty oceną zgodności producenta bądź na podłączeniu w miejscu pracy lub podłączeniu do źródeł energii i napędu. Maszynę nieukończoną należy także odróżnić od maszyny gotowej do zainstalowania na środkach transportu, w budynku lub na  konstrukcji.

Maszyna, która może pełnić samodzielnie określoną funkcję, ale która nie została wyposażona w środki ochrony lub elementy bezpieczeństwa, nie jest uznawana za maszynę nieukończoną.

Ponieważ maszyna nieukończona jest „prawie maszyną” należy ją odróżnić od elementów składowych maszyn, które jako takie nie podlegają przepisom dyrektywy w sprawie maszyn. Zwykle możliwe jest wbudowanie elementów w maszyny należące do szerokiego zakresu kategorii o różnych zastosowaniach.

W drugim zdaniu definicji maszyny nieukończonej stwierdza się, że:

. . . Układ napędowy jest maszyną nieukończoną.

Przepis ten ma również zastosowanie do układów napędowych gotowych do zainstalowania w maszynie, a nie do poszczególnych elementów takiego układu.

Na przykład silnik spalinowy lub silnik elektryczny zasilanym wysokim napięciem, wprowadzony do obrotu w postaci urządzenia gotowego do zainstalowania w maszynie objętej zakresem stosowania dyrektywy w sprawie maszyn, należy uznać za maszynę nieukończoną.

Należy zauważyć, że większość silników elektrycznych zasilanych niskim napięciem została wyłączona z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn i podlega przepisom dyrektywy o sprzęcie elektrycznym niskiego napięcia 2006/95/WE.

Wprowadzanie do obrotu maszyny nieukończonej jest objęte specjalną procedurą.

Produkty wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn

Zakres stosowania dyrektywy w sprawie maszyn określony w art. 1 ust. 1 został ograniczony na dwa sposoby:

• Niektóre produkty odpowiadające definicjom określonym w art. 2 lit. a)–g) zostały jednoznacznie wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn. Wykaz wyraźnie wyłączonych produktów znajduje się w art. 1 ust. 2 lit. a)–l).
• Zgodnie z art. 3 „Dyrektywy szczegółowe", dyrektywa w sprawie maszyn nie ma zastosowania do produktów wymienionych w art. 1 ust. 1 w odniesieniu do rodzajów ryzyka objętych w sposób bardziej szczegółowy innymi dyrektywami UE. Jeżeli takie szczegółowe dyrektywy obejmują wszystkie rodzaje ryzyka związane z przedmiotowymi produktami, produkty te są w całości wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy w sprawie maszyn. Jeżeli dyrektywy szczegółowe obejmują tylko niektóre rodzaje ryzyka związane z przedmiotowymi produktami, produkty te pozostają w zakresie dyrektywy w sprawie maszyn w odniesieniu do pozostałych rodzajów ryzyka.